พฤติกรรมการวางไข่ของปลา
บทความ > ปลา
ลักษณะหวอดซึ่งเป็นแพฟองอากาศที่ปลา กระดี (Trichogaster richogierus) สร้างไว้วางไข่ผสมพันธุ์ โดยไข่ที่ผสมแล้วจะถูก รวบรวมพ่นติดไว้ใต้แพ ลูกปลาที่เพิ่งฟักออกเป็นตัวก็ยังอาศัยและได้รับการ ดูแลอยู่ในบริเวณนี้
ปลากดหรือริวกิว (Caffish; Arius ขณะฟักไข่โดยการอมใช้ไว้ในปาก (mouth incubistor) เป็นปลาทะเลชนิดหนึ่ง หน้าที่คุ้มกันไข่ที่ได้ผสมแล้ว เมื่อไข่ฟักเป็นตัว พ่อปลาก็ยังคุ้มกันถูกอ่อนของมันซึ่งมี จำนวนน้อยและค่อนข้างใหญ่ไว้อีกระยะ หนึ่งโดยอมไว้ในช่องปาก (mouth cavity)
ปลาในเขตร้อนแถบบ้านเรา เช่น ปลาทู จะออกไข่เป็นระยะเวลายาวนามถึง 6 เดือน โดยค่อย ๆ วางไข่เป็นรุ่นๆ (fractional spawning) ทั้งนี้ นักวิทยาศาสตร์ได้ลงความเห็นว่าการทำ เช่นนี้ก็เมองจากว่าธรรมชาติต้องการให้ลูกปลาที่ออกมามีอาหารพอเพียง เพราะในเขตร้อนการเปลี่ยนแปลงสภาวะแวดล้อมมีไม่มากนัก การงอกงามของอาหารปลาในธรรมชาติจึงเป็นไปตาม ปกติ ส่วนในเขตอบอุ่นหรือเขตหนาว ซึ่งการเจริญงอกงามของอาหารปลาในธรรมชาติมีได้เพียงระยะเดียวในรอบปีคือ ในระยะระหว่างฤดูใบไม้ผลิ-ฤดูร้อน ปลาในเขตดังกล่าวส่วนใหญ่จึงมีฤดู วางไข่สั้นเพียง 1-2 เดือนเท่านั้น และส่วนใหญ่วางไข่ที่เดียวหมดในฤดูวางไข่ มิได้วางเป็น รุ่น ๆ เหมือนปลาทะเลในเขตร้อน
การวางไข่ของปลาขึ้นอยู่กับการกระตุ้นทางธรรมชาติที่ปลาอาจมองเห็น ได้รับกลิ่นหรือได้ ปลาที่วางไข่ติดตามพืชน้ำ ปลาจีน เมื่อได้รู้ความเจริญงอกงามของพืชน้ำเรียบร้อย ความรู้สึกเช่นนี้ก็อาจจะกระตุ้นให้ปลาวางไข่ได้ ส่วนปลาบางชนิดจะวางไข่ในระหว่างที่น้ำเอ่อขึ้นเท่านั้น
อย่างไรก็ดี นักวิทยาศาสตร์บางท่านพบว่า ในปลาบางชนิดปลาตัวผู้จะขับหรือสกัดและถ่ายสารจำพวกฮอร์โมนที่เรียกว่า “คอปูลิม” ออกมาในน้ำ ซึ่งจะเร่งกระตุ้นให้ปลาตัวเมียเข้าร่วมในการสืบพันธุ์
เราอาจแบ่งปลาซึ่งเป็นพฤติกรรมในการวางไข่ต่าง ๆ กัน ออกเป็นประเภทใหญ่ๆ ดังนี้
ก) พวกที่ปลาตัวแม่วางไข่ในน้ำ แล้วปลาตัวพ่อฉีดน้ำเชื่อออกมา และไข่ได้รับการผสม จำพวกนี้ ได้แก่ จากน้ำเชื่อทันที หลังจากนั้นแล้วปลาพ่อแม่ไม่ดูแลรักษาไข่เลย ปลาจำพวกนี้ ได้แก่ ปลาทะเล ส่วนใหญ่ เช่น ปลาทู ปลาโอ ปลาอินทรี ไข่ที่แม่ปลาเหล่านี้วางมักมีขนาดเล็ก มีเป็นจำนวนมาก และเป็นไข่ประเภทลอยน้ำโดยมีลักษณะโปร่งใส
ข) ปลาที่วางไข่ติดบนสาหร่ายหรือพืชน้ำ ได้แก่ ปลาน้ำจืดเป็นส่วนใหญ่ เช่น ปลาใน ปลาจีน
ค) ปลาจำพวกที่พ่อหรือแม่ปลาทำรังเพื่อวางไข่ แต่ไม่อาจดูแลระวังและรักษาไข่ต่อไป ได้แก่ ปลาแซลมอน หรืออาจจะดูแลรักษาจนกระทั่งไข่ฟักออกมาเช่น ปลากัด ปลาสลิด ปลากระดี โดยตัวผู้ก่อหวอดแล้วอมไข่ไปพ่นเก็บไว้ที่หวอด และดูแลรักษาจนไข่ฟักออกมีรูปร่างแปลก นิยมเลี้ยงไว้ตูสวยงาม เป็นปลาทะเลอีกชนิดหนึ่ง ที่ตัวผู้ทำ หน้าที่ฟักไข่ โดยเก็บรักษาไข่ที่ผสม แล้ว ไว้ที่ถุงหน้าท้อง (brood Pouch) ขนลูกอ่อนฟักออกเป็นตัว
ง) พวกที่เก็บรักษาไข่ไว้ในปากหรือตามร่างกาย เช่น ปลาอมไข่ (Apogonidae) ปลากด ตัวผู้ รวมทั้งปลาหมอเทศหรือปลานิล (Titagia spp.) ตัวเมีย ปลาม้าน้ำตัวผู้ มีถุงเก็บไข่ไว้ที่หน้าท้อง
จ) ปลาที่ออกลูกเป็นตัว เช่น ปลากินยุง และปลาเข็ม
สำหรับปลาทะเลส่วนใหญ่ซึ่งออกไข่เป็นจำนวนมากและไม่ดูแลรักษา ไข่มักเป็นไข่แบบลอยน้ำ (pelagic eggs) และมีขนาดเล็ก เมื่อตรวจดูด้วยแว่นขยายจะเห็นว่าไข่ส่วนมากมีรูปกลม มีเปลือกหุ้มโดยรอบ เรียบและโปร่งใส ทั้งนี้เพื่อป้องกันอันตรายจากการทำลายของศัตรูในขณะที่ ตัวอ่อนกำลังเจริญเติบโตอยู่ภายในไข่ พวกนี้ลอยน้ำได้เนื่องจากมีจุดน้ำมันอยู่ในไข่ ทำให้มีความถ่วงจำเพาะใกล้เคืยงหรือต่ำกว่าเล็กน้อย ไข่ปลาบางชนิดมีช่องระหว่างเปลือกไข่และตัวอ่อนภายใน ไข่กว้างเพื่อช่วยให้ไข่ลอยน้ำได้ ปลาบางชนิดมีเมือกหุ้มรอบเปลือกไข่ ปลานกกระจอกซึ่งร่อนเหนือน้ำไปได้ไกล ๆ มีไข่ที่มีสายยืนยาวออกมาจากเปลือกไข่หลายสายเพื่อช่วยให้ไข่จมน้ำช้าลง ไข่ของปลาน้ำจืดส่วนใหญ่เป็นแบบจมลงสู่พื้นท้องน้ำ (demersal eggs) หรือเกาะติดกับพืชน้ำ หรือ สาหร่าย หากเป็นไข่แบบจมที่อยู่ในบริเวณที่ไม่มีออกซิเจนมากนัก ไข่มักมีสีเหลืองจัด เพราะจะมี สารคาเรทินอยด์ (caretinoid)ซึ่งช่วยในการถ่ายเทอากาศของไข่
ปลาม้าน้า (Sea horse, Hippocampus spp) มีรูปร่างแปลก นิยมเลียงไว้ดูสวยงาม เป็นปลาทะเลอีกชนิดหนึ่ง ที่ตัวผู้ทำหน้าที่ฟักไข่ โดยเก็บรักษาไข่ที่ผสมแล้ว ไว้ที่ถุงหน้าท้อง(Blood pouch) จนลูกอ่อนฟักออกเป็นตัว
No comments