กระเพาะลมปลา
บทความ > ปลา
ในโลกเรายังมีปลาอีกกลุ่มหนึ่ง ที่มีวิวัฒนาการใช้กระเพาะลมเป็นอวัยวะสำหรับการหายใจ อวัยวะดังกล่าวจึงสามารถทำให้ปลาหายใจจากบรรยากาศโดยตรงได้ กระเพาะลมในปลาทั่ว ๆ ไป ใช้เป็นอวัยวะรับความรู้สึกเกี่ยวกับความกดดัน หรือการสั่นสะเทือนที่เกิดขึ้นในน้ำตลอดจนใช้ช่วยประกอบการดำว่ายขึ้น-ลง หรือบางชนิดช่วยทำให้เกิดเสียง กระเพาะลมในปลากลุ่มนี้มีลักษณะคล้ายกับปอดในสัตว์ชั้นสูง คือมีเส้นโลหิตมาหล่อเลี้ยงเป็นจำนวนมาก ปลากลุ่มนี้ ได้แก่ ปลาน้ำจีดที่มีอวัยวะคล้ายปอด พบเฉพาะแหล่งในทวีปอเมริกาใต้ (Lepidosiren spp.) ในทวีปแอฟริกา (Protopterus spp.) และในทวีปออสเตรเลีย (Neoceratodus spp.) ปลา 2 พวกแรกนี้เท่านั้นที่ยัง สามารถอยู่อาศัยในแหล่งน้ำที่แห้งในฤดูแล้ง โดยหมกฝั่งตัวอยู่ในกระเปาะ (eocoon) ใต้ดินคล้าย จำศีล (estivation) ปลามีอวัยวะคล้ายปอดชนิดหนึ่งในทวีปอเมริกาใต้ ต้องหายใจจากอากาศโดยตรงตลอดชีวิต คือ ไม่สามารถที่จะมีชีวิตอยู่ได้หากหายใจในน้ำ โดยการใช้เฉพาะเหงือกเท่านั้น
ก๊าซออกซิเจนที่ละลายอยู่ในน้ำมีความสำคัญต่อความเป็นอยู่ของปลามาก ปลาที่อาศัยอยู่ในน้ำที่ไหลอยู่เสมอ เช่น ในลำธาร ในชีวิตต้องการออกซิเจนมากกว่าปลาที่อาศัยอยู่ในน้ำนิ่ง ปลาเทราต์ (trout) ซึ่งเป็นปลาอาศัยอยู่ตามลำธารในเขตอบอุ่น เช่น ในทวีปอเมริกาเหนือจะต้องอยู่ในน้ำที่มีออกซิเจนไม่ต่ำกว่า 3 ส่วนในล้านส่วนของน้ำ ปลาตะเพียน หรือปลาไน ในบ้านเมืองเรา สามารถอาศัยอยู่ได้ในแหล่งน้ำซึ่งมีออกซิเจนเพียง 1 - 2 ส่วนในน้ำล้านส่วน
ในเรื่องเกียวกับกระเพาะลมของปลา ได้มีนักวิทยาศาสตร์หลายท่านสันนิษฐานว่าในระยะ แรก ๆ ของวิวัฒนาการของปลา ปลาอาจใช้อวัยวะดังกล่าวเพื่อการหายใจ แต่ต่อมาได้เปลี่ยนเป็น อวัยวะใช้รับความรู้สึกกดดันและการสั่นสะเทือนในน้ำ
ปลากระดูกแข็งชั้นต่ำซึ่งมีโครงครีบเป็นก้านอ่อน กระเพาะลมของปลาเหล่านี้มีท่อ (pneumatic duct) ติดต่อกับทางเดินอาหารตลอดชีวิต แต่ในปลากระดูกแข็งที่มีวิวัฒนาการไปเป็นปลาที่มีโครงกริบเป็นหนาม จะมีท่อดังกล่าวเฉพาะในวัยอ่อนเท่านั้น ครั้นเมื่อปลาเจริญเติบโตขึ้น ท่อดังกล่าวจะค่อย ๆ เสื่อมหายไปในที่สุด ดังนั้น ในปลากระดูกแข็งชั้นสูง กระเพาะลมจึงมี หน้าที่ในการรับความรู้สึกเกี่ยวกับการทรงตัวของปลาภายใต้ความกดดันของน้ำ หรือรับความสั่น สะเทือนที่เกิดขึ้นในน้ำเท่านั้น
นอกจากความรู้ดังกล่าวเรื่องกระเพาะลมของปลา เรายังพบว่ากระเพาะลมของปลาหลาย ชนิด เช่น ปลายอดจาก ปลาจวด ปลากด ปลาวัว ยังสามารถน้ำมาตากแห้งและทำเป็นอาหารที่เรียกว่า กระเพาะปลา (isinglass)
ลักษณะกระเพาะลมประเภทหนึ่งของ ปลาจวด
No comments